معالم التفسیر من کلام الأمیر (ع)

 نقد و بررسى کتاب »معالم التفسیر من کلام الأمیر« از سند و محتوا است. هر چند کتاب، داراى سه سند - سند نعمانى از ابن عقده و سند ابن قولویه از سعد بن عبداللَّه اشعرى و سند سید محسن امین در اعیان الشیعه - است ولى هر سه راه از نگاه سند شناسانه، ضعیف است. نویسنده در مورد ارتباط این کتاب با رساله‌هاى دیگر معتقد است؛ »مقدمه تفسیر على بن ابراهیم«، کتابى است جداگانه که نگارنده آن همان نگارنده تفسیر است و مطالب آن همگى از مطالب رساله مورد بحث کاملاً متمایز است. »رساله محکم و متشابه سیّد مرتضى«، در حال حاضر وجود خارجى ندارد و علماى رجال، در میان مجموعه آثار وى، چنین کتابى را یاد نکرده‌اند. نیز به نظر مى‌رسد »رساله سعد بن عبداللَّه اشعرى« با رساله مورد بحث یکى باشد، که به دو راه نقل شده باشد و حتى در صورت جدا بودن، هر دو، یک ریشه دارند. کتاب یاد شده در بردارنده شصت گونه از گونه‌هاى آیات قرآن است که داراى اجمال و تفصیل است و جز یک مورد با اندیشه‌هاى امامیه هماهنگى دارد. روایتهاى معصوم(ع) در بیش‌تر موارد کتاب، روشن و متمایزند، هرچند مواردى اندک با سخن غیر معصوم، به گونه‌اى آمیخته شده‌اند. نتیجه اینکه، این کتاب، بى‌گمان ریشه در کلام و بیان امیرالمؤمنین(ع) دارد و نشانه‌هاى موجود در متن کتاب، گواه این امرند، ولى احتمال آن نیز هست که ترتیب آن به گونه کنونى از سوى کسى جز معصوم انجام شده باشد. چنانچه سندى استوار و پذیرفتنى براى آن جسته شود، اثر حاضر، ذخیره گرانبهایى از معصوم(ع) در علوم قرآنى خواهد بود.